استخراج واژه های بازدارنده مقاله های مجله های علمی- پژوهشی فارسی رشته کتابداری و اطلاع رسانی براساس الگوی زو و قانون زیف

پژوهش حاضر به روش تحلیل محتوا، به شناسایی و استخراج واژه های بازدارنده موجود در متن و چکیده مقالات مجلات علمی- پژوهشی رشته کتابداری و اطلاع رسانی پرداخت. هدف پژوهش تهیه سیاهه ای سیستماتیک از این واژه های بازدارنده براساس الگوی آماری زو و قانون زیف بود. هم چنین در این پژوهش از دو شیوه «اول یا قبل از تعدیل» و «دوم یا بعد از تعدیل» استفاده شد. جامعه آماری پژوهش، کلیه مقاله های چاپ شده در آخرین شماره منتشر شده سال 1389 مجلات علمی- پژوهشی کتابداری و اطلاع رسانی بود. در این پژوهش تعداد 20 مقاله با روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شد. داده ها به صورت ماشینی در سه مرحله: تهیه متن الکترونیکی، تفکیک واژگان و شمارش بسامد واژه ها گردآوری شده و با استفاده از دو روش مذکور مورد تحلیل قرار گرفت. از بین 15557 واژه (و با احتساب بسامد، 73750 واژه) موجود در متن مقالات مورد مطالعه، مطابق با الگوی زو در شیوه اول، تعداد 1368 واژه و در شیوه دوم، 468 واژه به عنوان واژه بازدارنده شناخته شدند. بر طبق قانون زیف نیز، در شیوه اول 217 واژه (با احتساب بسامد 35477 واژه) و در شیوه دوم، 607 واژه بازدارنده (با احتساب بسامد 32428 واژه) شناسایی شدند. تعداد کل واژه های موجود در چکیده مقالات، 1989واژه (و با احتساب بسامد، 3820 واژه) بود که در روش زو و با اجرای شیوه اول، 148 واژه و بر مبنای شیوه دوم، 173 واژه به عنوان بازدارنده استخراج شدند. براساس قانون زیف نیز، با اجرای شیوه اول 60 واژه (با احتساب بسامد 1137 واژه) و با اجرای شیوه دوم 186 واژه بازدارنده (با احتساب بسامد 1625 واژه) شناسایی شدند. هم چنین نتایج پژوهش نشان داد که بین دو فهرست حاصل از متن و چکیده در روش زو، با اجرای شیوه اول، 25/10 درصد (یعنی 141 واژه از 1375 واژه بازدارنده موجود در دو فهرست)؛ با اجرای شیوه دوم، 35/31 درصد (یعنی 153 واژه از 488 واژه بازدارنده موجود در دو فهرست) ؛ در روش زیف نیز با اجرای شیوه اول، 06/27 درصد (یعنی 59 واژه از 218 واژه مورد مقایسه) و با اجرای شیوه دوم، 36/29 درصد (یعنی180 واژه از 613 واژه مورد مقایسه) همخوانی وجود داشت. بین سیاهه های واژه های بازدارنده به دست آمده از متن مقاله های دو روش زو و زیف، در شیوه اول 85/08 درصد (129 واژه از 1456 واژه مورد مقایسه) و در شیوه دوم، 89/61 درصد (411 واژه از 664 واژه مورد مقایسه) و در سیاهه های واژه های بازدارنده به دست آمده از چکیده مقاله های دو روش مذکور نیز در شیوه اول، 20/16 درصد (یعنی 29 واژه از 179 واژه مورد مقایسه) و در شیوه دوم 16/83 درصد (163 واژه از 196 واژه مورد مقایسه) از واژه های بازدارنده مشترک بودند. در هر دو روش رابطه مستقیمی بین بسامد واژه ها و احتمال بازدارنده بودن آن ها وجود داشت. عامل تعدیل واژه ها نقش مهمی در شناسایی واژه های بازدارنده داشت. طول متن در حجم واژه های بازدارنده تأثیر مثبت داشت. به طور کلی، با کاربرد قانون زیف درصد بالاتری (10/48) از واژه های غیرمفهومی در متن مقالات شناسایی شد.